23 noyabr tarixində Kitabevim.az kitab marketində tanınmış psixoloq, Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin rəhbəri Elnur Rüstəmovun “X-Lady” konsultativ  romanının təqdimat mərasimi keçirildi. Tədbirdə müəllifin yaxın dostları, həmkarları, tələbələri və ailə üzvüləri iştirak etdi.

Tədbir düşüncə jurnalının redaktoru Fəridə Qasımovanın açlış nitqi ilə başladı. Daha sonra söz müəllifə verildi. Müəllif Elnur Rüstəmov çıxış edərək, tədirdə iştirak edən dostlarına, həmkarlarına və qonaqlara təşəkkürünü bildirdi. Səbəbkar kitabdan bəhs edərək romanı yazmaqda məqsəd və missiyanın mahiyyətindən ,cəmiyyətə vermək istədiyi mesajdan danışdı.

Daha sonra Narınc Uşaq Psixologiya Mərkəzinin rəhbəri, uşaq psixoloqu Narınc xanım Rüstəmova, Psixologiya və konsultasiya mərkəzinin klinik psixoloqu Orxan Fərəcli, Türkdilli Gənclər Birliyinin sədri Sahil Hacıyev, jurnalist, ailəm.az saytının redaktoru Xəyalə Muradlı,Yazıçı –dramaturq Elnurə Ayxan, Fəlsəfə üzrə fəlsəfə doktoru Fərhad Fəttahlı və Elnur Rüstəmovun tələbələri çıxış edərək, müəllifə öz xoş sözlərini bildirdilər.

Sonda imza mərasimi keçirlildi və xatirə foto çəkildi.

Qeyd edək ki, “X Lady” psixoloji romanı Azərbaycanda bu janrda yazılmış ilk kitabdır.

MS (dağınıq skleroz) xəstəliyi və  xəstələrin psixologiyası

Bir MS xəstəsi, MS'i bu örnəklə ifadə edir:"Elektrik kabellərini düşünün.Tellərin üzəri, izolyasiyanı təmin edən plastiklə örtülüdür.Müəyyən səbəbdən kabellərin üzərindəki plastik qopur və ya bəzən açılır.Bu vəziyyətdə açıq tellər bir-birinə dəyir və elektrik qapanması olur.İnsan bədənində da minlərlə kilometr sinir var və bu sinirlərin üzəri mielin deyilən yağlı bir maddə ilə örtülüdür. MS`də bu mielin bəzən yox olur və bədəndə sanki elektrik qapanması yaranır. "

MS xəstəliyi,digər bir adı ilə multiple (dağınıq) skleroz,beyin və onurğa iliyi (mərkəzi sinir sistemi) xəstəliyidir.Bu xəstəliyə multiple skleroz deyilməsinin səbəbi xəstəliyin beyin və onurğanın bir çox yerində sərtləşmiş toxumalar meydana gətirməsidir.Mərkəzi sinir sistemi sinirlər boyunca bədənimizin müxtəlif yerlərində elektrik siqnalları göndərən bir telefon stansiyası kimidir.Bu siqnallar şüurlu və şüursuz bütün hərəkətlərimizi idarə edir.MS xəstəliyi də bu siqnalların düzgün bir şəkildə çatdırılmasını pozur.Sağlam sinir liflərinin çoxu siqnalların çatdırılmasını asanlaşdıran mielin deyilən yağlı bir maddə ilə əhatə olunmuşdur.Bu toxuma sinir liflərinin elektrik siqnallarını çatdırmasına kömək edir.MS xəstəliyində mielin parçalanır və mielinin yeri sərtləşmiş toxumalarla əvəz olunur.Beləcə siqnalın keçidi maneə törədir və ya ilişir.Nəticədə bədən funksiyaları nəzarət olunmur,çünki siqnallar səhv yerə getdiyi üçün lazım olduğu şəkildə göndərilə bilmir.

MS xəstəliyi tibb baxımından hələ də qeyri-müəyyənliklə zəngin olsa da xəstələrin psixologiyasını da yaxşı dəyərləndirmək lazımdır.Hər xəstə həm xəstəliyinin vəziyyətiylə,həm də fərdi davranışlarıyla doğru olaraq fərqli reaksiyalar verir,fərqli şəkildə təsirlənir.

Xəstələr, ilk öncə xəstəliyi imtina, üsyan və qəzəb reaksiyaları verirlər. Bunu xəstələrin davranışlarında da müşahidə etmək mümkündür.Daha sonra qəbul etmə və narahatlıq vəziyyəti ortaya çıxır."İndi nə olacaq?başıma nələr gələcək?yaxınlarım,yoldaşım dostum eşitsə nə olar?xəstəliyim irəliləsə mənə necə davranarlar?tək qalaram?" kimi bir çox suallar ortaya çıxır və bu sualların cavabları da çox zaman  mənfi xarakter daşıyır.Xəstələrin bir çoxu xəstəliyini öyrəndikdən sonra diqqətə çarpan reaksiyalar verirlər. Bunları müəyyən mərhələlərdə ifadə etmək olar:

1.Şok mərhələsi - MS diaqnozunu öyrəndikdə həm xəstəliyə aid məlumatsızlıq,həm də qeyri-müəyyənlik səbəbiylə yaşanan şok vəziyyəti

2.İnkar mərhələsi - Xəstəliyi qəbul etməmək,"yanlış diaqnoz qoyulmuşdur" gözləntisinin ortaya çıxdığı mərhələ

3.Qəzəb mərhələsi - "Niyə mən,bu xəstəlik niyə məni tapdı" şəklində sorğulamaların edildiyi və başına gələnlərə dair qəzəb hiss etdiyi mərhələ

4.Pozitiv düşünmə mərhələsi - "Həkimə gedib yoxlansam,dərmanları nizamlı istifadə etsəm mütləq sağalaram və bir daha xəstələnmərəm.Olmamalıyam.Bu mənim başıma gəldisə,mütləq qurtuluş yolu var" düşüncələriylə xəstəliyə və ətrafdakılara qarşı pozitiv düşünmə mərhələsi

5.Depressiya və anksiyetə mərhələsi - "Hər şey mənfiyə doğru dəyişəcək,bu xəstəliklə necə mübarizə aparacam,uşaqlarım var,onlara kim baxacaq" narahatlığı ilə gələcəyə yönəlik neqativ narahatlıqların və buna bağlı depressiyanın ortaya çıxdığı mərhələ

6.Qəbul etmə və mübarizə aparma mərhələsi  - Xəstələrin köməyə açıq və şüurlu olduqları dövrdür. Artıq xəstəliklərini tanıyır və xəstəliklərini yaşamağa qarşı olan maneə kimi dəyərləndirmirlər.Qəbul ediblər.Terapiya ilə məşğul olan həkimlərin təkliflərini diqqətlə tətbiq edir,mübarizə aparır,digər xəstələrə kömək etməyə çalışırlar.Hətta xəstəliklərinə baxmayaraq həyata bağlanır və əldə etdikləri müvəffəqiyyətləri digər insanlarla paylaşmaqdan zövq alırlar.

Hər xəstənin bu mərhələləri keçirmək və son mərhələ olan qəbul etmə və mübarizə mərhələsinə çatma müddəti fərqlidir.Bu prosesi sürətləndirmək və qarşılaşacaq problemlərlə daha asan mübarizə etmək üçün psixoloji dəstək çox əhəmiyyətlidir.

MS xəstələrinin bilmələri lazım olan ən əhəmiyyətli şey, psixoloji və fiziki olaraq bu xəstəliyi necə idarə edəcəkləridir.Bu da ancaq mütəxəssis bir qrupun təqibində olan prosesdir.Doğru insanlardan doğru məlumatları əldə etmək,xəstəliyin ataklarını tanımaq və bu atakları ən yaxşı şəkildə idarə etmək,həkimlərin təklifiylə tibbi müalicəni təşkil edərək təqib etmək kimi bir çox baxımdan doğru addımlar atıldıqda MS'in təsirlərini mümkün qədər asan keçirmək mümkündür.

MS xəstələrinə:

Bu xəstəliklə ilk qarşılaşdığınızda keçirdiyiniz narahatlıq,qorxu hissi və bu kimi müşahidə edilən bir çox hallar təbiidir.Çünki o ana qədər bəlkə də adını belə eşitmədiyiniz bir xəstəliyə tutulduğunuzu və bunun ömür boyu davam edəcəyini öyrənirsiniz.Bu xəstəliyə qarşı necə bir duyğu inkişaf etdirməniz üçün qəti qaydalar yoxdur və kimsə sizin nə hiss edəcəyinizi,necə qarşılayacağınızı təyin edə bilməz.Xəstəliyə qarşı reaksiyanız tamamilə sizin hadisəni qavrama formanızdan asılıdır.

Bəzi MS xəstələri bu xəstəliyə tutulmanın öz cinayətləri olduğunu,özlərinə yaxşı baxmadıqları üçün başlarına gəldiyini düşünə bilərlər və ya cəzalandırıldığına inanan xəstə sayı da çoxdur.Halbuki gerçək bunların heç birisi deyil və başınıza gələn xəstəlik eynilə digər xəstəliklər kimi bir vəziyyətdir və sizin günahınız deyil.

Xəstəliyinizi başqalarına söyləmək və ya söyləməmək tamamilə sizin ixtiyarınızdadır.Bu sizə aid bir məlumatdır və lazım olmadıqca başqaları ilə bölüşmək istəməyə bilərsiniz.Bu son dərəcə təbii bir vəziyyətdir.Ancaq xatırlatmaqda fayda var ki;sevinclər paylaşıldıqca çoxalar,kədərlər paylaşıldıqca azalar.Zaman-zaman MS xəstələriylə bir araya gəlmək,onların bu səfərdə necə yol aldıqlarını müşahidə etmək, təcrübə toplamaq və mübarizə üsullarını onlardan dinləmək tək olmadığınıza imkan verir. Həyatınızda yeri olan insanlar,yaxınlarınız xəstəliyinizin bilərsə sizə necə kömək ola biləcəkləri mövzusunda onları məlumatlandırsanız köməyə ehtiyacınız olduqda doğru istiqamət göstərə bilər və gərəksiz suallarla ya da narahatlıqlarla sizi qəzəbləndirməzlər.

Hər kəs sizi anlamaya bilər,bu da təbiidir.Onları günahlandırmaq və ya hirslənmək haqsızlıq olar.Çünki sizi anlamaları da sizin onlara xəstəliyinizin doğru anlatmanızla əlaqədardır.Vəziyyətinizi saxlayaraq,sizi anlamalarını gözləyin.

MS xəstəliyinə adaptasiya olmağınız zaman ala bilər,təbiidir və tələsməyə ehtiyac yoxdur.Özünüzə bir az zaman tanıyın.Xəstəliyin gedişatı ilə əlaqədar fiziki problemlər mövzusunda həkimlər sizi məlumatlandıracaq və müalicənizi aparacaq.Siz həyatınıza davam edə bilər,sosial həyatınızı davam etdirə bilərsiniz.Hətta bu xəstəliyə tutulduqdan sonra bir çox MS xəstəsi həyatı yaxşı yaşamağa başladıqlarını ifadə edib.Siz də sevdiyiniz mövzuları həyatınıza daxil edə və hər anınızın dadını çıxararaq yaşamağa davam edə bilərsiniz.

Nərmin Quliyeva

Xəzər Universitetinin psixologiya fakültəsinin tələbəsi

“Bütün azadlıqlar beyində  başlayar  beyində bitər”

Həyatıboyu iki insan arasında bir birinə tərbiyəvi təsir göstərən təkmilləşdirməyə, nəcibləşdirməyə xeyirxah və səmimi etməyə sövq edən ən ülvi və pak hiss sevgidir.Bəs böyük sevgilər harada başlayar ürəkdəmi? beyindəmi?

Bu günə qədər hər bir insanın ifadə ediyi bir fikir hələ də öz qüvvəsində qalır “sevginin mənbəyi qəlbdir”.Sevgi qəlbdən başlamır.Beynimizin əmri ilə yaranan kimyəvi reaksiyanın nəticəsini qəlbimizin ətrafında hiss ediyimiz üçün sevqimizin də qəlbdən qaynaqlandığını zənn edirik.

Hisslər beyində yaranır.Qadın və kişi arasında münasibətləri  başladan beyindir. Xarakter və davranışlarımızın kodları şüuraltı zehnimizdədir. Şüuraltı şifrələrin  mərkəzi beyin olduğundan qadın və kişilərin istəkləri orada formalaşır.Aftomatik olaraq,  qadın və kişi arasında gözləntiləri yaradan,onların davranış formalarını tənzimləyən, beyindir.

İntim münəsibətlərə də bizi yönləndirən beyindir.Çünki zövq alma və cinsi əlaqəyə imtina qərarını beyin verir. Mənfi və müsbət fikirlər beyində yarandığından kişi və qadın arasındakı qisqanclığa istiqamət verən beyindir.

Bu günə qədər “gözlər qəlbin aynasıdır “onlar yalan söyləməz misalını beləcə də qəbul etmişik.Əsl həqiqət isə belədir “gözlər beynimizin aynasıdır” yalan və doğrunu bizə onlar söylər.

“Əslində görən gözlərimiz deyil,beynimizdir”  

                                      Mustafa Kılınc

Gülər Məmmədova

Psixologiya və Konsultasiya Mərkəzinin Psixoloqu

Ümumdünya Səhiyyə Təşkilatının məlumatına əsasən, Afrikanın qərbində yayılan Ebola virusunun qurbanlarının sayı 1069 nəfərə çatıb. Son açıqlamalara əsasən ölümcül virusa yoluxanların sayı 1975 nəfər təşkil edir. Öldürücü gücə malik Ebola virusu ilk olaraq 2014 ilin fevral ayında Qərbi Afrika ölkələri olan Liberiya, Qvineya, Nigeriya və Syerra-Lionesdə aşkarlanmışdır. Xəstələr arasında ölüm göstəricisi təxminən 90% təşkil edir ki, bunun da yoluxma yolları müxtəlifdir. Virusun insan oprqanizminə düşməsi əsasən yoluxmuş heyvanların qanı və digər bioloji mayelər ilə sıx təmas nəticəsində habelə, insandan insana yoluxma ilə baş verir.

Səhiyyə Nazirliyindən ANS PRESS-ə verilən məlumata görə, qeyd olanları nəzərə alaraq respublikamızda da Ebola virusu xəstəliyinə qarşı profilaktik və əksepidemik tədbirlərin gücləndirilməsi, eləcə də bu xəstəliyin respublikamıza keçməsinin qarşısının alınması məqsədi ilə bir sıra tədbirlər həyata keçirilir.

Səhiyyə nazirinin müavini, ölkənin baş sanitar həkimi A.Vəlibəyov bununla əlaqədar əmr imzalayıb. Əmrdə respublikanın şəhər və rayonlarının tibb idarə və müəssisələrinin rəhbərlərinə, gigiyena və epidemiologiya mərkəzlərinin rəhbərlərinə xüsusi tapşırıqlar verilib. Əmrdə xəstəliyə şübhəli bilinən şəxslərin dərhal təcrid edilməsi üçün şəraitin yaradılması, əsas simptomatik müalicəvi preparatların, dezinfeksiyaedici maddələrin tükənməyən ehtiyatının yaradılması, tibb müəssisələrində əksepidemik və dezinfeksiya tədbirləri üzərində nəzarətin gücləndirilməsi, dezinfeksiya rejiminə ciddi riayət edilməsi, Ebola virusuna yoluxmada şübhəli bilinən şəxsin dərhal hospitallaşdırılması üçün şəraitin yaradılması, sərhəd keçid məntəqələrində fəaliyyət göstərən gömrük orqanları ilə əlaqə yaradaraq Ebola virusu yayılmış ölkələrdən gələn vətəndaşlar üzərində tibbi müşahidənin təmin edilməsi üçün şəraitin yaradılması, əhali arasında maarifləndirmə işinin gücləndirilməsi və s. bu kimi xüsusi qabarlayıcı tədbirlərin görülməsi əlaqədar əlaqədar qurum rəhbərlərinə tapşırıq verilib.

Mənbə:ANS PRESS 

Lənkəran rayonunun Havzava kəndində baş verən qəribə olay təkcə yaxınları deyil, bütün rayon sakinlərini şoka salıb. Ailem.az-ın anspress-ə istinadən məlumatına görə, 18 yaşlı Günəş Mənsimzadə toyuna 2 gün qalmış heç kəsə heç nə demədən qəfil yoxa çıxıb. 

Günəşin 3 il nişanlı olduğu Nazimi nə səbəbə qoyub qaçmasının səbəbləri isə heç kəsə bəlli deyil. Valideynləri deyir ki, qız öz xoşuna istədiyi oğlanla nişanlanıb və müddət ərzində aralarında ciddi problem də yaşanmayıb. Qız qaçmamışdan 2 gün öncə xoş əhval ruhiyyə ilə gəlin evi də bəzədilib, dəvətnamələr paylanılıb.

Qız atası Adil Mənsimov bütün baş verənlərə baxmayaraq yeganə qızının evinə qayıtmasını istəyir: "Günəş, mənim balam, atan əldən gedir, nə olar mənə bir səs ver. Mən səni atmaram, nə olar gəl. Xaraba qalsin internet çıxardanın evi."

Ağır ürək əməliyyatı keçirən ana - Mərziyə Mənsimova ilə danışmaq istəməsək də dərd özü onu danışdırdı. Qızını evə qaytarmaq üçün bizdən kömək dilədi: "Gəlsin evə, nə olar..."

Artıq ailə qaçan qızla bağlı Lənkəran şəhər Polis Şöbəsinə ərizə ilə müraciət edib. Təhqiqat bölməsinin təhqiqatçısı Mirqasım Abbasov bildirdi ki, faktla bağlı araşdırmalara başlanılıb. Maraqlı olan Günəşin gedərkən qoyub getdiyi iki məktubdur.

"...Mən gedirəm. Bilirəm ki, çox şayiələr qoşacaqlar. And olsun yaradana tək gedirəm. Qız var anasıyla qalır, onlarda qalacam bir müddət. Onların yanında da işləyəcəyəm. Bu toy olsa bədbəxtçilklə bitəcək sonda. Yaxşısı budur olmasın. Bəri başdan evlənməmək daha yaxşıdır. Zəhləmiz gedir bir birimizdən. Evlənmək rüsvayçılıq olardı."

Deməli,18 yaşlı qız valideynlərin iddia etdiyi kimi də xoşbəxt deyilmiş. Toya gəlincə isə, avqustun 8-də gəlinsiz toy çalınıb.

Günəş Mənsimzadənin atası Adil Mənsimov bir həftədir yoxa çıxan qızını tapmaq ümidilə Bakıya üz tutub. 

                                                                                                                                                                                                                                                                                                           ailem.az

 Qəza nəticəsində baş verən uşaq ölümləri valideynlərinin səhlənkarlığıdırmı?

Son günlər ard-arda müxtəlif səbəblərdən  baş verən uşaq ölümləri hər kəsi dəhşətə gətirdi. Bu xəbərləri oxuyan və izləyən hər kəs bircə anlıq özünü həmin valideynlərin yerinə qoyub qəlbinin necə buz kəsdiyinin şahidi oldu. Hər kəs bir səbəb, bir müqəssir axtarmağa başladı. Əksəriyyət valideyn səhlənkarlığından bəhs edərək acılı ailələrin acısını daha da artırdı. “Allah heç kimi övlad acısı ilə sınamasın” deyib qətiyyətlə “bu hadisə sanki heç vaxt başımıza gəlməz” kimi düşünmək  asandır.

Əslində toxunmaq istədiyim məqam, bunun səbəblərini və profilaktik tədbirlərini araşdıraraq səhvlərimizi görüb bu hadisələrin bir gün bizimdə başımıza gəlməməsinin qarşısını almaqdır. Burda bir neçə faktor var:

• Uşaqdakı xarakter faktoru. Genetik keçən hədsiz hərəkətlilik, diqqət yayınıqlığı bir sözlə el arasında dəcəllik deyilən hiperaktivlik problemi əslində çox ciddiyə alınmalıdır. “Atası və ya anası da belə idi, keçib gedər” deyə düşünülməməlidir. Hiperaktiv uşaqlar hədsiz hərəkətli olduğu üçün onlarda özlərini qoruma instinkti zəif inkişaf etmişdir. Onlar tez-tez hündür yerlərdən özlərini atır, təhlükəli oyunları sevir, mebellerin üzərində gəzirlər. Hətta yatarkən belə çox hərəkətli yatırlar. Bunun üçün onlar ən çox yaralanan uşaqlar sırasındadır.

• Cizgi film faktoru. Diqqət etsəniz görəcəksiniz ki, qəza nəticəsində baş verən uşaq ölümlərinin yaş aralığı 1-6 yaş arası uşaqlardır. Bu dönəmdə idrak proseslərindən biri olan təxəyyül yüksəkliyi uşaqlarda ətrafda olan informasiyaları fərqli və real qəbul etməsinə gətirib çıxarır. Heç də aqressiv saymadığımız ən sadə misal “Tom and Jerry” cizgi filmidir. Bu tip cizgi filmlərində sujet xəttinin olmaması, bir seriyada pişiyin yanması, birində 5 hissəyə bölünməsi, digərində isə elektrik keçirib qaralması gələn seriyalarda pişiyin tam sağlam olması təəssüf ki, azyaşlılara mənfi örnək olur.  Uşaqlarda “Məndə yansam, haradansa özümü atsam, uçsam heç nə olmaz” məntiqini formalaşdırır.

• Valideynlər arasında iş bölgüsünün düzgün paylanmaması faktoru. Mükəmməliyyətçi ailələrdə böyüyən bizlər qurduğumuz ailədə də mükəmməliyyətçi təfəkkürünü davam etdiririk. Xüsusəndə evin xanımı həyat yoldaşını evə pul qazanıb gətirməkdən savayı hər bir məsuliyyətdən uzaq tutur. Bu çox vaxt təbii şəkildə baş verir. Kişinin bazardan aldığı ərzağın qiyməti, keyfiyyəti ilə razılaşmayan qadın bazarlığı özü etməyə başlayır, kişi zamanla buna alışır və bu vəziyyət ona daha rahat gəlir. Nəsə alıb evdə müzakirə mövzusu olmaqdansa qadının alması daha münasib görülür. Zamanla əksər məsuliyyətləri öz üzərinə götürən xanım (uşaq tərbiyəsi, komunal xərclər, ev alış-verişi) bütün günü gərgin iş rejmində olur. Və nəticədə onun uşaqlara ayıracaq zamanı kiçilməyə başlayır. Çox zaman bu tip xanımlar 40 yaşında sonra  nevrozla rastlaşılırlar.

• Biznes faktoru. Dünya ölkələrində təhlükəsizliklə bağlı qısa metrajlı film və ya animasiyalı video çarxların çəkilməsi bu istiqamətdə təbliğatın aparılması çox böyük tövhə verir. Belə video roliklərin çox da qazanc gətirməməsi video çarxların və ya verilişlərin azlığına, hətta yoxluğuna gətirib çıxarır.  Əslində bu tip verilişlər olmalı və bu verilişlərdə yol hərəkəti qaydalarının pozulması zamanı yarana biləcək qəza hadisəsi animasiya şəklində yayımlandığı kimi, qaz sobasının üzərində isti tavanın hansı istiqamətdə qoyulmasından tutmuş, pəncərənin yaxınlığında üzərinə çıxılması mümkün olmayan hansı əşyaların qoyulmasına qədər hər şey izah olunmalıdır.

  Sonda isə onu qeyd etmək istərdim ki, hadisə baş verəndən sonra onun həll yollarını araşdırmaqdansa, bu cür bədbəxt hadisələrdən qorunmaq, ondan sığortalanmaq üzərində daha çox düşünmək lazımdı. Bu ki, heç zaman gec deyil. Sonda bir Allahdan “heç bir valideyni övladı ilə imtahana çəkməməsini” diləyərdim.

NARINC UŞAQ PSİXOLOGİYA MƏRKƏZİ-nin rəhbəri,

 baş psixoloq Narınc Rüstəmova

Rayonun Vladimirovka kənd sakini 1995-ci il təvəllüdlü İbrahimov Elnur Mühəddin oğlu erməni gülləsinə tuş gəlib. Faktxəbər-in məlumatına görə, şəhid Elnur İbrahimov bu ilin yanvar ayında həqiqi hərbi xidmətə yollanmışdı. Onun sosial şəbəkədə son statusu isə belə olub:

"Ağlama, sevgilim, islatma yaylıq,

Mən əsgər gedirəm 18 aylıq"!

O, sonuncü dəfə 3 gün bundan əvvəl sosial şəbəkədə olub.

Milli.Az 

Azərbaycanda hamiləliklərin abortla başa çatmasının yeni statistikası açıqlanıb.

Tibb.az saytının məlumatına görə, Səhiyyə Nazirliyinin Elmi Tədqiqat Mamalıq Ginekologiya İnstitutunun elmi katibi Leyla Məmmədova bildirib ki, son statistikaya görə, 20 yaşa qədər olan qadınların 13 faizinin, 20-24 yaşlıların 28 faizinin, 25-34 yaş arasındakıların 58 faizinin, 35-44 yaşlıların isə 75 faizinin hamiləlikləri abortla başa çatır.


2011-ci ildə Azərbaycan üzrə yeniyetmələr arasında abort etdirənlərin sayı 1204 nəfər olub. Onlardan 135 nəfəri 15-17 yaş arasında, 1069 nəfəri isə 18-19 yaşlı olub.


Hər 1000 yeniyetməyə abort göstəricisi isə 15-19 yaş üçün 2,9 faiz, 15-17 yaşlılar üçün 0,6 faiz, 18-19 yaşlılar üçün isə 6,1 faizdir. Ümumiyyətlə, hamiləlik zamanı itkilərin əksəriyyəti abortlar - 40.9 faiz, uşaqsalma 6 faiz və ölü doğuş isə 0.4 faiz olub.


L. Məmmədova əlavə edib ki, 2000-ci ildə Azərbaycanda ümumi abortların sayı 17 500 olubsa, 2012-ci ildə bu göstərici 31 000 olub. Statistikada əsas diqqəti çəkən isə yetkinlik yaşına çatmayanların, yəni 15-17 yaş arasında olanlardan 135 nəfərin abort olunmasıdır.


“Bu, elə böyük rəqəm deyil, amma...”


“Təmiz Dünya” İctimai Birliyinin sədri Mehriban Zeynalova deyib ki, 135 rəqəmi yalnız rəsmən qeydə alınmış abortların sayıdır: “Elə UNİCEF-in hesabatında Azərbaycanda 5 min erkən nikah faktının qeydə alındığı bildirilib. Erkən nikahlardakı abort ayrıca araşdırmaya ehtiyac olan məsələdir".


Ekspert bildirib ki, zorlanmadan sonra aborta müraciət edənlər də olur: "Üçüncü kateqoriya seks xidməti göstərən gənc xanımlardır ki, onların da aborta müraciət etməsi barədə kifayət qədər fakt var. Hesab edirəm ki, erkən seksual münasibətlərdən yaranan abortlar bu siyahıda üstünlük təşkil edir. 135 nəfər isə elə böyük rəqəm deyil, amma bunun hansı hədəf qruplarından olması araşdırılmalıdır".


“Polisə məlumat verilir”


7 saylı qadın məsləhətxanasının baş həkimi Südabə İsmayılova deyir ki, onlara müraciət edənlər arasında yetkinlik yaşına çatmayanlar nadir hallarda olur, bu isə qadının orqanizmi ilə bağlı məsələdir. Yəni bu məsələdə qeyri-adilik axtarmaq lazım deyil: “Ola bilər, səhhətində hansısa problemi var, buna görə abort məcburiyyəti yaranır. Ekstrogenetal xəstəlik, sosial problemlər üzündən də abort etdirənlər az deyil. Nikah yaşına çatmayanlar arasında hamiləlik təsadüfi hadisə sayılmamalıdır. Elə olur ki, toy edirlər, amma gənclərin yaşı qanunvericiliyə uyğun olduqdan sonra münasibət rəsmiləşdirilir”.


S. İsmayılova belə olanda nikah yaşına çatmayan qadınların hamilə qalmasını və ya abort etdirməsini normal hesab edir: “Belə abortlarda vətəndaş nikahında olanları da nəzərə almaq lazımdır”.


Baş həkim bu məsələdə psixoloji məqamları da nəzərə almağı vacib sayır: “Yəni bu qadınların yaşının az olması o demək deyil ki, onlar hamısı təsadüfi cinsi əlaqədən hamilə qalıblar. Məsələn, yetkinlik yaşına çatmayıb ana olmağa hazırlaşanları çox vaxt anası, qaynanası, qohumu gətirir. Çünki onların icazəsi lazımdı. Bu çox ciddi məsələdir, sonrakı məsuliyyəti var.Yetkinlik yaşına çatmayan pasientlər haqqında isə polis orqanlarına müraciət edilir, sonrakı mərhələ ilə məsləhətxananın hüquqşünası məşğul olur”.

Cinayət var, cəza yoxdur

5 saylı hüquq məsləhətxanasının hüquqşünası Səfa Məmmədova deyir ki, istər ailə qurmuş olsun, istərsə də təsadüfi cinsi əlaqə, fərqi yoxdur, hər bir halda yetkinlik yaşına çatmayanla cinsi əlaqəyə girən şəxs cinayət məsuliyyəti daşıyır: “Cinayət Məcəlləsinin 152-ci maddəsinə görə, 16 yaşına çatmayan şəxslə cinsi əlaqədə olan və ya seksual xarakterli digər hərəkətlər edən şəxs üç ilədək müddətə azadlığın məhdudlaşdırılması və ya eyni müddətə azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılır”.


Son vaxtlar belə hadisələrin çoxalması səbəbindən həmin maddənin birinci və ikinci bəndinə dəyişiklik edilməsi, cəzanın sərtləşdirilməsi nəzərdə tutulur. Hüquqşünas deyir ki, dəyişikliyə əsasən, zərərçəkmiş şəxsə və ya başqa şəxslərə qarşı zor tətbiq etməklə, yaxud zor tətbiqetmə hədəsi ilə, eləcə də zərərçəkmiş şəxsin köməksiz vəziyyətindən istifadə etməklə onunla cinsi əlaqədə olma 5 ildən 10 ilə qədər azadlıqdan məhrumetmə ilə cəzalandırılacaq.


Naibə QURBANOVA

tibb.az

Erkən yatıb, erkən yuxudan oyananlar digərlərindən fərqli olaraq, daha xoşbəxtdir.

Ailem.az-ın xəbərinə görə, araşdırmalar zamanı bu nəticə ortaya çıxıb. 17-38 yaş arasında 435, 59-79 yaş arasında 300 insanın yuxu vərdişləri və əhvalı  dəyərləndirilib. Nəticədə erkən yatıb, erkən yuxudan oyananların daha xoşbəxt olduğu, gec yatan və oyanmaqda çətinlik çəkənlərin isə 8 saat iş marafonuna güclə tab gətirdiyi ortaya çıxıb.

Yuxudan tez oyananların əhvallarıyla yanaşı, immunitet sistemi də güclü olur.

Mütəxəssislər əsasən, yaşlı insanlara tez oyanmağı məsləhət görür. Yuxudan tez oyananların daha sağlam olduğu araşdırma sayəsində bir daha açıqlanıb.